Słownik pojęć energetycznych

Amper

Jest to jednostka natężenia prądu elektrycznego. Jej symbolem jest A.

Bezpieczeństwo dostaw energii elektrycznej

Zdolność systemu elektroenergetycznego do zapewnienia bezpieczeństwa pracy sieci oraz równoważenia dostaw energii elektrycznej z zapotrzebowaniem na tę energię.

Bezpiecznik elektryczny

Zabezpieczenie elektryczne instalacji elektrycznej i odbiorników elektrycznych przed skutkami wynikającymi z powodu wystąpienia nadmiernego natężenia prądu w określonym czasie, polegające na przerwaniu przepływu prądu. Zabezpieczenie takie może, ale nie musi, chronić instalację lub urządzenie przed uszkodzeniem, ponieważ głównym zastosowaniem bezpiecznika jest przerwanie przepływu prądu, aby nie doprowadzić do dalszych skutków nadmiernego przepływu prądu, takich jak porażenie prądem, wybuch czy pożar. Tak więc, w pierwszej kolejności bezpiecznik chroni przed wypadkami, a przy okazji w pewnym stopniu również przed uszkodzeniami lub powiększeniem ich zasięgu. Zamiennie w mowie potocznej używane są też sformułowania: bezpiecznik (w domyśle elektryczny) lub bezpiecznik automatyczny (w stosunku do wyłączników instalacyjnych i różnicowoprądowych).

Blackout

Stan awarii systemu elektroenergetycznego. Pojęcie „blackout” w przypadku systemu elektroenergetycznego oznacza przerwę w pracy całego systemu lub jego znacznej części, powodującą zanik napięcia w sieci elektroenergetycznej na dużym obszarze. Każda katastrofalna awaria systemowa typu blackout ma inne przyczyny i przebieg zjawiska, ale można mówić o pewnym generalnym schemacie rozwoju tego typu awarii. W wyniku nałożenia się kilku losowych zdarzeń (np. awarie sieciowe, planowe bądź awaryjne odstawienia bloków elektrowni, ekstremalne zjawiska atmosferyczne) dochodzi do przekroczenia dopuszczalnych wartości podstawowych parametrów technicznych pracy systemu (częstotliwości i napięcia). Prowadzi to następnie do automatycznego odłączania od sieci jednostek wytwórczych i utraty napięcia na całym obszarze objętym zakłóceniem. Cechą charakterystyczną awarii systemowych jest ich kaskadowość. Niekiedy charakteryzując tę cechę używa się pojęcia „efektu domina”. Po ustabilizowaniu się sytuacji (realizowany jest plan obrony systemu) operator systemu przesyłowego (OSP) przystępuje do odbudowy systemu (realizowany jest plan odbudowy systemu). Odbudowa ta w wielu przypadkach może trwać nawet kilka dni.

Blok energetyczny

Jest to turbogenerator, który współpracuje z parowym kotłem. To autonomiczny kompleks urządzeń, który przetwarza energię elektryczną. Jest elementem elektrowni.

Dopuszczający

Wyznaczony przez poleceniodawcę pracownik posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisku eksploatacji i upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń i instalacji energetycznych do wykonywania czynności łączeniowych w celu przygotowania miejsca pracy.

Dystrybucja energii elektrycznej

Transport energii elektrycznej sieciami dystrybucyjnymi w celu jej dostarczania odbiorcom, z wyłączeniem sprzedaży energii.

Elektroenergetyczna automatyka zabezpieczeniowa (EAZ)

Automatyka, której celem jest wykrywanie zakłóceń w pracy systemu elektroenergetycznego lub jego elementach oraz podejmowanie działań mających na celu zminimalizowanie ich skutków. EAZ dzielimy na automatykę eliminacyjną, prewencyjną oraz restytucyjną.

Elektrownia słoneczna

Zespół urządzeń przekształcających energię promieniowania słonecznego, zaliczaną do odnawialnych źródeł energii, na energię użytkową: cieplną lub elektryczną.

Energetyka

Jest to nauka, której obszarem zainteresowań jest przetwarzanie, przesyłanie, gromadzenie a także wykorzystywanie przeróżnych rodzajów energii. Wyróżnia się energetykę cieplną, wodną, jądrową, wiatrową, solarną oraz elektroenergetykę.

Energia bierna

Energia pobierana przez elektryczne urządzenia, które mają charakter indukcyjny (np. silniki, piece) albo pojemnościowy (np. kondensatory). Jeśli ilość energii biernej jest zbyt duża, ma miejsce wzrost strat przesyłowych.

Energia czynna

Z energią czynną mamy do czynienia wtedy, kiedy odbiornik pobiera energię ze źródła a następnie zamieniana ona jest na pracę albo ciepło.

Farma wiatrowa

Jednostka wytwórcza lub kompleks tych jednostek (wiatraków) wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej energię wiatru i przyłączonych do sieci w jednym miejscu przyłączenia.

Fizyczny punkt pomiarowy (FPP)

Miejsce w sieci, urządzeniu lub instalacji, w którym dokonywany jest pomiar przepływającej energii elektrycznej.

Główny punkt odbioru (GPO)

W odróżnieniu od większości GPZ, GPO jest obiektem bezobsługowym, jego celem jest odbiór energii elektrycznej z jednostek wytwórczych (najczęściej farm wiatrowych lub fotowoltaicznych) i wprowadzenie jej do systemu dystrybucyjnego energii elektrycznej. Jest to przeważnie stacja z transformacją napięcia 110 kV na średnie napięcie – w zależności od wydanych Warunków Przyłączenia od 15 do 30 kV, przygotowana do sterowania, sygnalizacji i pomiarów w systemie zdalnego sterowania i nadzoru stacji.

Główny punkt zasilania (GPZ)

Stacja transformatorowa, do której doprowadzone są linie napowietrzne średniego oraz wysokiego napięcia. GPZ zasila w energię elektryczną miasta lub duże instalacje przemysłowe. Operatorem i właścicielem większości GPZ-tów są spółki dystrybucyjne.

Grupy przyłączeniowe

Grupy podmiotów ubiegających się o przyłączenie do sieci urządzeń, instalacji i sieci, podzielone według następujących kryteriów: Grupa I – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 110kV; Grupa II – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym 110 kV; Grupa III – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym wyższym niż 1 kV, lecz niższym niż 110 kV; Grupa IV – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej większej niż 40 kW lub prądzie znamionowym zabezpieczenia przedlicznikowego w torze prądowym większym niż 63 A; Grupa V – przyłączane bezpośrednio do sieci o napięciu znamionowym nie wyższym niż 1 kV oraz mocy przyłączeniowej nie większej niż 40 kW i prądzie znamionowym zabezpiezenia przedlicznikowego, nie większym niż 63 A; Grupa VI – przyłączane do sieci poprzez tymczasowe przyłącze, które będzie na zasadach określonych w umowie o przyłączenie zastąpione przyłączem docelowym lub podmioty przyłączane do sieci na czas określony, lecz nie dłuższy niż rok.

Instalacja elektryczna

Zespół elektroenergetycznych urządzeń, których zadaniem jest doprowadzenie energii elektrycznej z sieci do danych odbiorników. Początkiem domowej instalacji są zaciski wyjściowe wewnętrznej linii zasilającej. Końcem natomiast zainstalowane na stałe odbiorniki elektrycznej energii.

Instalacja jednofazowa

Domowa instalacja o napięciu wynoszącym 230 V. Składają się na nią 2 lub 3 przewody. Instalacje starego typu składają się z dwóch przewodów: fazowego i neutralnego. Nowszego typu także z przewodu ochronnego.

Instalacja trójfazowa (siła)

Instalacja charakteryzująca się tym, że napięcie wynosi 230/400V i składa się z 4 albo 5 przewodów. Starsze instalacje posiadają 3 przewody fazowe i 1 neutralny. Nowsze, z kolei, posiadają ponadto przewód ochronny. Instalacja trójfazowa jest wykonywana przede wszystkim w domach jednorodzinnych oraz mieszkaniach, w których są odbiorniki energii cechujące się większą mocą (ogrzewanie, kuchnie elektryczne).

Instalacja odnawialnego źródła energii elektrycznej (OZE)

Instalacja stanowiąca wyodrębniony zespół urządzeń służących do wytwarzania energii i wyprowadzania mocy, przyłączonych w jednym miejscu przyłączenia, w których energia elektryczna jest wytwarzana z jednego rodzaju odnawialnych źródeł energii, a także magazyn energii elektrycznej przechowujący wytworzoną energię elektryczną, połączony z tym zespołem urządzeń.

Jednostka wytwórcza

Wyodrębniony zespół urządzeń należących do przedsiębiorstwa energetycznego lub odbiorcy, służący do wytwarzania energii elektrycznej (np. generatory lub panele fotowoltaiczne) i wyprowadzania mocy (np. transformatory, linie), opisany poprzez dane techniczne i handlowe. Jednostka wytwórcza obejmuje transformatory blokowe oraz linie blokowe wraz z łącznikami w miejscu przyłączenia jednostki do sieci.

Jednostki związane z energetyką

Częstotliwość – herc [Hz]; Indukcja magnetyczna – tesla [T]; Indukcyjność magnetyczna – henr [H]; Ładunek elektryczny – kulomb [C]; Napięcie elektryczne – wolt [V]; Natężenie pola elektrycznego – wolt na metr [V/m]; Natężenie pola magnetycznego – amper na metr [A/m]; Natężenie prądu elektrycznego – amper [A]; Opór elektryczny – om [Ω]; Pojemność elektryczna – farad [F]; Przewodność elektryczna – simens [S].

Kabel elektroenergetyczny

Izolowany przewód elektryczny, jedno- lub wielożyłowy, otoczony wspólną powłoką. Chroni ona przed przedostaniem się wilgoci lub innych substancji szkodliwie działających na izolację, uszkodzeniami mechanicznymi oraz porażeniem prądem elektrycznym. Kable służą do trwałego połączenia źródeł prądu z jego odbiornikami. Przesyła się nimi energię elektryczną bądź informacje za pośrednictwem prądu elektrycznego. W polskich sieciach przesyłowych i dystrybucyjnych kable wysokiego napięcia występują najczęściej w izolacji wykonanej z polietylenu sieciowanego, co pozwala na ograniczenie strat przesyłowych oraz dużą niezawodność. Głównym surowcem niezbędnym do produkcji kabli wysokiego napięcia jest miedź lub aluminium.

Kogeneracja

Proces, który charakteryzuje się tym, iż równocześnie produkowana jest energia elektryczna oraz cieplna.

Krajowa Dyspozycja Mocy (KDM)

Jej zadaniem jest kierowanie pracą podstawowej sieci (750, 400, 200 kV), a także siecią regionalną oraz niektórymi liniami 110 kV, które mają znaczenie systemowe.

Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE)

Zbiór urządzeń służących do rozdziału, przesyłu oraz produkowania energii elektrycznej. Urządzenia te są połączone w system, który umożliwia ciągłe i nieprzerwane dostawy prądu. Operatorem Krajowego Systemu Elektroenergetycznego są Polskie Sieci Elektroenergetyczne.

Magazyn energii elektrycznej

Wyodrębnione urządzenie lub zespół urządzeń służących do magazynowania energii elektrycznej w innej postaci, powstałej w wyniku procesów technologicznych lub chemicznych. Wyróżnia się pięć różnych technologii magazynowania energii: mechaniczne (elektrownie szczytowo-pompowe, magazyny sprężonego powietrza, koło zamachowe); elektrochemiczne (akumulatory i ładowalne baterie); chemiczne (ogniwa paliwowe, tworzenie wodoru lub metanu); termiczne (akumulacja ciepła jawnego lub utajonego); elektryczne (superkondensatory).

Mała instalacja

Instalacja odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 50 kW i nie większej niż 1 MW, przyłączona do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu większej niż 150 kW i mniejszej niż 3 MW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest większa niż 50 kW i nie większa niż 1 MW.

Miejsce dostarczania

Punkt w sieci, do którego przedsiębiorstwo energetyczne dostarcza energię elektryczną, określony w umowie o przyłączenie do sieci albo w umowie o świadczenie usług dystrybucji, w umowie sprzedaży energii elektrycznej albo w umowie kompleksowej, będący jednocześnie miejscem jej odbioru.

Miejsce Dostarczania Energii Rynku Bilansującego (MB)

Określany przez operatora systemu przesyłowego punkt w sieci objętej obszarem Rynku Bilansującego, reprezentujący pojedynczy węzeł, grupę węzłów w sieci lub umowny punkt „ponad siecią”, w którym następuje przekazanie energii pomiędzy Uczestnikiem Rynku Bilansującego, a Rynkiem Bilansującym.

Miejsce Dostarczania Energii Rynku Detalicznego (MDD)

Określony przez operatora systemu dystrybucyjnego punkt w sieci dystrybucyjnej poza obszarem Rynku Bilansującego lub Podmiot Odpowiedzialny za Bilansowanie (POB), w którym następuje przekazanie energii pomiędzy Sprzedawcą a Uczestnikiem Rynku Bilansującego (URD).

Miejsce przyłączenia

Punkt w sieci, w którym przyłącze łączy się z siecią.

Mikroinstalacja

Instalacja odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 50 kW, przyłączona do sieci elektroenergetycznej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV albo o mocy osiągalnej cieplnej w skojarzeniu nie większej niż 150 kW, w której łączna moc zainstalowana elektryczna jest nie większa niż 50 kW.

Mikroźródło

Generator energii elektrycznej niezależny od źródła energii pierwotnej, zainstalowany na stałe wraz z układami zabezpieczeń, przyłączony jednofazowo lub wielofazowo do sieci niskiego napięcia, o prądzie znamionowym nie większym niż 16 A.

Moc dyspozycyjna

Moc osiągalna pomniejszona o ubytki mocy, która może być zadysponowana przez operatora sytemu przesyłowego w rzeczywistych warunkach eksploatacji.

Moc elektryczna

Oblicza się mnożąc napięcie i natężenie energii elektrycznej. Jednostką jest wat.

Moc osiągalna

Maksymalna moc czynna, przy której jednostka wytwórcza może pracować przez czas nieograniczony bez uszczerbku dla trwałości tej jednostki przy parametrach nominalnych, potwierdzona testami. Jest to maksymalna trwała moc, z jaką elektrownia może pracować przez określony w definicji czas przy dobrym stanie urządzeń i w normalnych warunkach.

Moc przyłączeniowa

Moc czynna planowana do pobierania lub wprowadzania do sieci, określona w umowie o przyłączenie jako wartość maksymalna wyznaczana w ciągu każdej godziny okresu rozliczeniowego ze średnich wartości tej mocy w okresie 15 minut, służąca do zaprojektowania przyłącza.

Moc umowna

Moc czynna, pobierana lub wprowadzana do sieci, określona w jednym z dokumentów: umowie o świadczenie usług dystrybucji, umowie sprzedaży energii elektrycznej albo umowie kompleksowej jako wartość maksymalna, wyznaczona w ciągu każdej godziny okresu rozliczeniowego ze średnich wartości tej mocy rejestrowanych w okresach 15-minutowych; umowie o świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej zawieranej pomiędzy OSP, a OSD jako średnia z maksymalnych łącznych mocy średnio godzinnych pobieranych przez danego OSD w miejscach dostarczania energii elektrycznej z sieci przesyłowej, będących miejscami przyłączenia sieci dystrybucyjnej do sieci przesyłowej, wyznaczona na podstawie wskazań układów pomiarowo-rozliczeniowych; umowie o świadczenie usług przesyłania energii elektrycznej zawieranej pomiędzy OSP a OSD, dla miejsc dostarczania energii elektrycznej niebędących miejscami przyłączenia sieci dystrybucyjnej do sieci przesyłowej, jako wartość maksymalna ze średnich wartości tej mocy w okresie godziny.

Napięcie

Różnica potencjałów, która występuje między przewodem albo punktem elektrycznej instalacji a innym przewodem lub punktem, bądź ziemią. Jednostką jest tu 1 wolt. W instalacji napięcie pomiędzy dwoma przewodami różnych faz wynosi 400 V, natomiast między przewodem każdej z faz a ziemią wynosi 230 V. Napięcie dzielimy na: niskie napięcie znamionowe poniżej 1 kV, średnie napięcie znamionowe (pomiędzy 1 kV a 110 kV) oraz wysokie napięcie znamionowe powyżej 110 kV.

Napięcie deklarowane

Wartość napięcia zasilającego uzgodniona między OSD i odbiorcą – wartość ta jest zwykle zgodna z napięciem znamionowym.

Napięcie znamionowe

Wartość skuteczna napięcia określająca i identyfikująca sieć elektroenergetyczną.

Nielegalne pobieranie energii elektrycznej

Pobieranie energii elektrycznej bez zawarcia umowy, z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ, mające wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy.

Normalny układ pracy sieci

Układ pracy sieci i przyłączonych źródeł wytwórczych, zapewniający najkorzystniejsze warunki techniczne i ekonomiczne transportu energii elektrycznej oraz spełnienie kryteriów niezawodności pracy sieci i jakości energii elektrycznej dostarczanej użytkownikom sieci.

Normalne warunki pracy sieci

Stan pracy sieci, w którym pokryte jest zapotrzebowanie na moc, obejmujący operacje łączeniowe i eliminację zaburzeń przez automatyczny system zabezpieczeń, przy równoczesnym braku wyjątkowych okoliczności spowodowanych: wpływami zewnętrznymi takimi jak np. niezgodność instalacji lub urządzeń odbiorcy z odpowiednimi normami i przepisami; czynnikami będącymi poza kontrolą OSD, takimi jak np. wyjątkowe warunki atmosferyczne i klęski żywiołowe, zakłócenia spowodowane przez osoby trzecie, działania siły wyższej, wprowadzenie ograniczeń mocy zgodnie z innymi przepisami.

Obrót energią elektryczną

Działalność gospodarcza polegająca na handlu hurtowym albo detalicznym energią elektryczną.

Obszar OSD

Posiadana przez operatora systemu dystrybucyjnego (OSD) sieć elektroenergetyczna na obszarze określonym w koncesji na dystrybucję energii elektrycznej OSD, za której ruch i eksploatację odpowiada OSD.

Odbiorca

Każdy, kto otrzymuje lub pobiera energię elektryczną na podstawie umowy z przedsiębiorstwem energetycznym.

Odbiorca energii elektrycznej w gospodarstwie domowym

Odbiorca końcowy dokonujący zakupu energii elektrycznej wyłącznie w celu jej zużycia w gospodarstwie domowym.

Odbiorca końcowy

Odbiorca dokonujący zakupu energii elektrycznej na własny użytek; do własnego użytku nie zalicza się energii elektrycznej zakupionej w celu jej zużycia na potrzeby wytwarzania, przesyłania lub dystrybucji.

Odłączenie od sieci

Trwałe rozdzielenie urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu przyłączonego do sieci dystrybucyjnej, obejmujące m.in. trwały demontaż elementów przyłącza.

Odnawialne Źródło Energii (OZE)

Odnawialne, niekopalne źródła energii obejmujące energię wiatru, energię promieniowania słonecznego, energię aerotermalną, energię geotermalną, energię hydrotermalną, hydroenergię, energię fal, prądów i pływów morskich, energię otrzymywaną z biomasy, biogazu, biogazu rolniczego oraz z biopłynów.

Ograniczenia elektrowniane

Ograniczenia wynikające z technicznych warunków pracy jednostek wytwórczych.

Ograniczenia sieciowe

Maksymalnie dopuszczalne lub minimalnie niezbędne wytwarzanie mocy w danym węźle lub w danym obszarze, lub maksymalny dopuszczalny przesył mocy przez dany przekrój sieciowy, w tym dla wymiany międzysystemowej, z uwzględnieniem bieżących warunków eksploatacji Krajowego Systemu Elektroenergetycznego.

Ogranicznik przepięć (odgromnik, ochronnik przepięciowy)

Urządzenie chroniące aparaturę elektryczną przed takimi zagrożeniami jak np. przepięcia atmosferyczne, ograniczające czas trwania i częstotliwość prądu następczego. Przepięcia mogą powstać podczas np. załączania lub wyłączania nieobciążonej linii napowietrznej lub przy uderzeniu pioruna w linię napowietrzną. Mogą one spowodować zniszczenie izolacji i innych elementów sieci. Ponieważ odgromniki są urządzeniami stosunkowo drogimi, są stosowane tylko do ochrony ważnych elementów sieci jak – przykładowo – transformator bądź generator.

Operator

Operator systemu przesyłowego lub operator systemu dystrybucyjnego.

Operator Systemu Dystrybucyjnego (OSD)

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją energii elektrycznej, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie dystrybucyjnym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci dystrybucyjnej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi.

Operator Systemu Przesyłowego (OSP)

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem, odpowiedzialne za ruch sieciowy w systemie przesyłowym elektroenergetycznym, bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tego systemu, eksploatację, konserwację, remonty oraz niezbędną rozbudowę sieci przesyłowej, w tym połączeń z innymi systemami elektroenergetycznymi.

Podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci (podmiot przyłączony do sieci)

Podmiot ubiegający się o przyłączenie do sieci swoich urządzeń, instalacji lub sieci elektroenergetycznej (podmiot, którego urządzenia, instalacje i sieci są przyłączone do sieci elektroenergetycznej).

Poleceniodawca

Pracownik upoważniony pisemnie przez prowadzącego eksploatację urządzeń instalacji elektroenergetycznych do wydawania poleceń na wykonanie pracy, posiadający ważne świadectwo kwalifikacyjne na stanowisko dozoru.

Prąd elektryczny

To uporządkowany ruch ładunków elektrycznych (elektronów).

Prąd przemienny (ang. alternating current, AC)

Charakterystyczny przypadek prądu elektrycznego okresowo zmiennego, w którym wartości chwilowe podlegają zmianom w powtarzalny, okresowy sposób, z określoną częstotliwością.

Prąd zmienny

Prąd elektryczny, dla którego wartość natężenia zmienia się w czasie w dowolny sposób.

Prąd zwarcia

Mierzony w amperach, prąd płynący w instalacji w wyniku uszkodzenia izolacji przewodów, osprzętu lub urządzeń.

Programy łączeniowe

Procedury i czynności związane z operacjami łączeniowymi, próbami napięciowymi, tworzeniem układów przejściowych oraz włączeniami do systemu elektroenergetycznego nowych obiektów, a także po dłuższym postoju związanym z modernizacją lub przebudową.

Przedsiębiorstwo energetyczne

Podmiot prowadzący działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przesyłania, dystrybucji energii lub obrotu nią.

Przedsiębiorstwo obrotu

Przedsiębiorstwo prowadzące działalność gospodarczą polegającą na handlu hurtowym lub detalicznym energią elektryczną, niezależnie od innych rodzajów prowadzonych działalności.

Przerwa w dostarczaniu energii elektrycznej nieplanowana

Przerwa spowodowana wystąpieniem awarii w sieci elektroenergetycznej, przy czym czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu uzyskania przez przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej informacji o jej wystąpieniu do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej.

Przerwa w dostarczaniu energii elektrycznej planowana

Przerwa wynikająca z programu prac eksploatacyjnych sieci elektroenergetycznej. Czas trwania tej przerwy jest liczony od momentu otwarcia wyłącznika do czasu wznowienia dostarczania energii elektrycznej.

Przesył

Transport energii elektrycznej – przesyłanie-transport energii elektrycznej sieciami przesyłowymi w celu jej dostarczania do sieci dystrybucyjnych lub odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci przesyłowych, z wyłączeniem sprzedaży energii.

Przewód ACSR (Aluminium Conductor Steel Reinforced)

W Polsce znane jako przewody typu AFL, aluminiowe z rdzeniem stalowym, powszechnie wykorzystywane we wszystkich typach linii napowietrznych. Rdzeń wykonany jest z drutów stalowych ocynkowanych, dodatkowo pokrytych smarem lub stalowych aluminiowanych, natomiast warstwa przewodząca – z aluminium gatunku AL1. Dzięki odpowiedniemu stosunkowi przekroju aluminium do stali uzyskuje się wymagane właściwości elektryczne i mechaniczne przewodów. Dopuszczalna długotrwała temperatura pracy przewodu wynosi 80°C.

Przewód fazowy

Roboczy przewód elektryczny, który w trakcie używania znajduje się pod napięciem fazowym. Pełni on funkcję przewodzenia energii w sieci elektroenergetycznej. W sieci trójfazowej przewody liniowe oznaczane są odpowiednio L1, L2 i L3. Przewody w liniach energetycznych napowietrznych zbudowane są z warstwy przewodzącej prąd elektryczny, wykonanej z drutów aluminiowych lub aluminiowych stopowych oraz z rdzenia, który stanowi najczęściej drut stalowy, zapewniający odpowiednią wytrzymałość mechaniczną całego przewodu.

Przewód HTLS (High Temperature Low Sag)

Przystosowany jest do pracy w podwyższonych temperaturach i charakteryzuje się małymi zwisami. Dopuszczalna temperatura pracy tradycyjnych przewodów fazowych nie przekracza zwykle 80°C i jest to jeden z podstawowych parametrów określających dozwolone obciążenie prądowe danej linii napowietrznej. Jeżeli zachodzi konieczność zwiększenia obciążalności prądowej istniejącej linii, wówczas można wymienić przewód na taki, który sprawdzi się w wyższych temperaturach, czyli na HTLS. Dodatkowo, niektóre rodzaje wyposażone są w specjalny rdzeń, wykonany np. z włókien węglowych i szklanych (ACCC), kompozytu złożonego z włókien z tlenku aluminium na osnowie aluminiowej (ACCR) lub włókien węglowych (ACFR).

Przewód odgromowy

Przewód, w którym podczas normalnej pracy nie występuje napięcie. Jego celem jest chronić cały system obwodowy przed rozładowaniami atmosferycznymi. Uziemia się go na konstrukcji wsporczej (słupie).

Przewód OPGW (OPtical Ground Wire)

Przewód odgromowy wykorzystujący włókna światłowodowe, umieszczone w stalowych tubach nierdzewnych, zastępujące przewody odgromowe w liniach energetycznych wysokich napięć. Funkcją przewodów OPGW jest ochrona przewodów roboczych przed wyładowaniami atmosferycznymi, zwarciami oraz transmisja danych. Zewnętrzną warstwę (jedną lub dwie) stanowią druty ze stopu aluminium lub druty stalowe pokryte aluminium, zapewniające zadaną wytrzymałość mechaniczną oraz przewodność w odpowiednich warunkach zwarciowych.

Przyłącze

Odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń, instalacji lub sieci podmiotu, o wymaganej przez niego mocy przyłączeniowej, z pozostałą częścią sieci przedsiębiorstwa energetycznego świadczącego na rzecz podmiotu usługę przesyłania lub dystrybucji.

Punkt Dostarczania Energii

Miejsce przyłączenia uczestnika ruchu detalicznego (URD) do sieci dystrybucyjnej poza obszarem Rynku Bilansującego, obejmujące jeden lub więcej fizycznych punktów przyłączenia do sieci, dla których realizowany jest proces bilansowania handlowego.

Punkt Poboru Energii

Punkt, w którym produkty energetyczne (energia, usługi przesyłowe, moc, etc.) są mierzone przez urządzenia umożliwiające rejestrację danych pomiarowych (okresowych lub godzinowych). Jest to najmniejsza jednostka, dla której odbywa się zbilansowanie dostaw oraz dla której może nastąpić zmiana sprzedawcy.

Rynek bilansujący

Rynek kupna/sprzedaży energii przez operatora systemu przesyłowego w celu wyrównania popytu i podaży. Cena energii na rynku bilansującym opiera się o zawierane transakcje, w których oferty składają producenci energii. Rynek ten jest istotny z tego powodu, że podmiot biorący udział w obrocie energią elektryczną nie zawsze jest w stanie dostosować dostawy lub odbiór energii do kontraktu obowiązującego w danym okresie.

Sieci

Instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, należące do przedsiębiorstwa energetycznego lub spółki dystrybucyjnej.

Sieć dystrybucyjna

Sieć elektroenergetyczna wysokich, średnich i niskich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu dystrybucyjnego.

Sieć najwyższych napięć (NN)

Elektroenergetyczna sieć przesyłowa, w której różnica potencjałów pomiędzy przewodami fazowymi jest równa lub większa niż 200 kV. Przy rosnącym zapotrzebowaniu na energię elektryczną konstruuje się linie przesyłowe NN o napięciu nawet 1,1 MV – takie instalacje obecne są już m. in. w Japonii. Przesył energii na dłuższych dystansach powoduje wyższe straty mocy, bowiem są one proporcjonalne do kwadratu natężenia prądu elektrycznego przepływającego przez przewodnik. Aby obniżyć straty, dla strategicznych, długich relacji linowych projektuje się linie o wyższym napięciu roboczym.

Sieć przesyłowa

Sieć elektroenergetyczna najwyższych lub wysokich napięć, za której ruch sieciowy jest odpowiedzialny operator systemu przesyłowego. W Polsce operatorem Krajowego Systemu Elektroenergetycznego są Polskie Sieci Elektroenergetyczne.

Sieć wysokiego napięcia (WN)

Elektroenergetyczna sieć przesyłowa, w której napięcie między fazami wynosi od 60 do 200 kV (w Polsce 110 kV). Sieć ta służy do przesyłania energii elektrycznej na duże odległości.

Sieć wysokiego napięcia prądu stałego (HVDC)

Sieć wysokiego napięcia przesyłająca prąd stały. Przy wykorzystaniu technologii HVDC (high voltage direct current) do przesyłu prądu na dużych odległościach (powyżej 500 kilometrów liniami napowietrznymi i ponad 50 kilometrów kablami podmorskimi) bardziej opłacalny jest przesył prądu stałego. W tej metodzie przed przesyłem prąd zostaje przepuszczony przez prostownik, by po stronie odbiorcy przejść przez falownik, który zamienia prąd stały na prąd przemienny. Obecnie zarówno prostownik, jak i falownik jest najczęściej tym samym półprzewodnikowym układem przekształtnikowym, który może pracować w obu trybach w zależności od kierunku przesyłanej energii.

Sprzedawca

Przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży energii elektrycznej przez niego wytworzonej lub przedsiębiorstwo energetyczne prowadzące działalność gospodarczą polegającą na obrocie energią elektryczną.

Sprzedaż energii elektrycznej

Bezpośrednia sprzedaż energii przez podmiot zajmujący się jej wytwarzaniem lub odsprzedaż energii przez podmiot zajmujący się jej obrotem.

Sterownik polowy

Terminal polowy, który posiada wbudowane przyciski lub ekran dotykowy do sterowania łącznikami oraz umożliwia wizualizację aktualnego stanu łączników w tym polu.

System elektroenergetyczny

Sieci elektroenergetyczne oraz przyłączone do nich urządzenia i instalacje, współpracujące z siecią.

Średnie napięcie

Napięcie wyższe od 1 kV i niższe od 110 kV.

Układ pomiarowo-kontrolny

Układ pomiarowy, którego wskazania stanowią podstawę do monitorowania prawidłowości wskazań układów pomiarowo-rozliczeniowych poprzez porównywanie zmierzonych wielkości i/lub bilansowanie obiektów elektroenergetycznych lub obszarów sieci.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy

Liczniki i inne urządzenia pomiarowe lub pomiarowo-rozliczeniowe, w szczególności: liczniki energii czynnej, liczniki energii biernej oraz przekładniki prądowe i napięciowe, a także układy połączeń między nimi, służące bezpośrednio lub pośrednio do pomiarów energii elektrycznej i rozliczeń za tę energię.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy podstawowy

Układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych (finansowych) mocy oraz energii elektrycznej.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy rezerwowy

Układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych, w przypadku nieprawidłowego działania układu pomiarowo-rozliczeniowego podstawowego.

Układ pomiarowo-rozliczeniowy równoważny

Układ pomiarowo-rozliczeniowy, którego wskazania stanowią podstawę do rozliczeń ilościowych i wartościowych (finansowych) mocy oraz energii elektrycznej.

Układ zabezpieczeniowy

Zespół złożony z jednego lub kilku urządzeń zabezpieczeniowych i innych urządzeń współpracujących przeznaczony do spełniania jednej lub wielu określonych funkcji zabezpieczeniowych.

Użytkownik systemu

Podmiot dostarczający energię elektryczną do systemu elektroenergetycznego lub zaopatrywany z tego systemu.

Volt

Jednostka napięcia.

Wyłączenie awaryjne

Wyłączenie urządzeń automatyczne lub ręczne, w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa tego urządzenia lub innych urządzeń, instalacji i sieci albo zagrożenia bezpieczeństwa osób, mienia lub środowiska.

Wyłącznik różnicowoprądowy

Potocznie różnicówka, wyłącznik przeciwporażeniowy, bezpiecznik różnicowoprądowy (w użyciu są angielskie skróty RCD, od residual current device, i RCCB, od residual current circuit breaker) – elektryczne urządzenie zabezpieczające, które rozłącza obwód po wykryciu, że prąd elektryczny, który z niego wypływa nie jest równy prądowi wpływającemu. Służy do ochrony ludzi przed porażeniem prądem elektrycznym przy dotyku pośrednim i bezpośrednim oraz ogranicza skutki uszkodzenia urządzeń, w tym możliwość powstania pożaru.

Wymiana międzysystemowa

Wymiana mocy i energii elektrycznej pomiędzy KSE oraz innymi systemami elektroenergetycznymi. W Polsce krajowy system obecnie dokonuje wymiany równoległej z systemami: Czech Transmission System Operator (ČEPS) – przesył polsko-czeski; Slovak Electricity Transmission System (SEPS) – przesył polsko-słowacki; 50 Hertz Transmission GmbH – przesył polsko-niemiecki; oraz nierównoległej z systemami: Svenska Kraftnät (SvK) – przesył polsko-szwedzki (połączenie prądu stałego Polska-Szwecja); NEK Ukrenergo – przesył polsko-ukraiński; Litgrid – przesył polsko-litewski.

Wytwórca

Przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej.

Złącze

Punkt połączenia przyłącza z siecią lub instalacją zawierający zabezpieczenia główne oraz często także licznik.